Zieli-Hanka

Zapraszam do poznania kolejnego ciekawego człowieka. Hanna „Zielicha” Świątkowska– Wiedźma o wielkim sercu. Rośliny zdradzają jej swoje różne sekrety… Poznałam ją pewnego lutowego zimnego dnia, kiedy to zaprosiłam Zielichę na warsztaty zielarskie do Gdyni. Spędziłyśmy kilka intensywnych dni, a jej czar do dziś w mym sercu gości.

Kim jest Zielicha? Według dyplomu – zootechnikiem. Z zamiłowania, wyboru i wiedzy – zielarką, terapeutką, społecznikiem – wiedźmą we współczesnym wydaniu. Jej wielkie pasje to piękno, sztuka w każdej formie oraz Natura. Ta przez duże N, dająca i szczodra. Bywa poetką, hafciarką, autorką kulinarnych i leczniczych zastosowań ziół – tych dzikich i tych przez ludzi hodowanych. Nieustannie poszukuje: wiedzy, emocji – i ludzi!

Szczególne miejsce w jej działaniach zajmuje wiedza kulinarna – z wykorzystaniem roślin dziko rosnących – przetwórstwo „zielarskie”, ale także ruch, dźwięk, kolor, światło, hydro i arteterapia. Wszystkie te elementy stanowią części składowe „docierania do własnej rzeczywistości”. Jedynej i niepowtarzalnej dla każdego…

Jest miłośniczką muzyki, teatru, sztuki – i życia. „Homo sum” – nic co ludzkie nie ma prawa być deptane ani poniżane – to dewiza, która ją prowadzi…

Mieszka w Górach Świętokrzyskich w Bodzentynie, a warsztaty zielarskie, zarówno dla dzieci jak i dorosłych, prowadzi w Makoszynie, gdzie ma swoją własną chatę Wiedźmy.

Hanna „Zielicha” Świątkowska:Być wiedźmą, niezależnie w którym wieku i okresie, to znaczy mieć wiedzę. Jakąś inną, odmienną, różniącą się od codziennej.

To na pewno… Wiedźma to „tak która wie”, prawda? Taka wiedza jest czymś, czego trzeba szukać. Stale i nieodmiennie odkrywać. Albo przywoływać dawną. Wiedzący to zazwyczaj ktoś, czyje życie polega na szukaniu i gromadzeniu wiedzy. A także na jej roztropnym, mądrym wykorzystaniu. Na stałym, cierpliwym dążeniu do harmonii. I tej harmonii poszukiwaniu. W duchowości, Naturze, sztuce, w każdym aspekcie życia właściwie. Ciągłe poszukiwanie i odkrywanie… Nie tylko w XXI  w zresztą…

Oczywiście. Rzeczywistość, w jakiej żyjemy, jest zdominowana przez  świat nauki racjonalnej, technologie i pośpiech. Umiemy dziś,  jako ludzkość, wytłumaczyć zjawiska i rzeczy do niedawna uznawane za cuda lub zjawiska nadprzyrodzone. Chociaż nadal są przecież i takie „o których nie śniło się filozofom”! Ale mamy komputery, super szybkie łącza i komunikację; zaglądamy w głąb żywych komórek i w kosmos. I z tej racjonalnej wiedzy jesteśmy dumni – w wielu wypadkach słusznie. Jest tylko jedno „ale”. Na fali naszej euforii zapominamy o pokorze. O wielu wiekach, które nas aż tutaj doprowadziły. A żyjąc w biegu, z dnia na dzień, nie mamy czasu pomyśleć o korzeniach tej wiedzy i skrzydłach, dzięki którym była ona (i jest nadal) w ogóle możliwa. Skrzydłach marzeń i duchowości… Takiej  samej dziś jak przed wiekami. I równie nieuchwytnej. Niemożliwej do racjonalnego zbadania! Strażnicy korzeni i najgłębszych duchowych źródeł w każdym czasie i miejscu to właśnie Wiedzący.

Tak, przede wszystkim jeśli chodzi o kontakt z ludźmi, szukanie wiedzy i umiejętności, korzystanie z nieosiągalnych jeszcze niedawno źródeł. Nie zastąpią one praktyki, ale ułatwiają życie. Wiedźmom także…

A także niezmiennie szukająca. Nie gardząca tym, co współczesność niesie, w  pełni świadoma możliwości i ograniczeń „swojego czasu”. I traktująca te możliwości raczej instrumentalnie. Nieodmiennie „wpleciona” w harmonijny rytm Natury. Może dlatego tak mocno zazwyczaj „zrośnięta” z zielarstwem…

Prześladowania raczej nie (śmiech).Chociaż pojawia się pytanie, czym są prześladowania? Jeszcze niedawno można było odczuwać wyraźny ostracyzm. Ostatnio, dzięki „modzie” na różnorodną duchowość, raczej się nie zdarza… Zabawne – często łatwej zaakceptować rozmówcom „szamanów” niż „wiedźmy” (cudzysłowy  są celowe!). Kwestia egzotyki? Możliwe (śmiech).

A reakcje? Na ogół są zgodne z przyjętą normą – od zainteresowania przez  zdziwienie, obruszenie, do niedowierzania…

Zresztą – słowo „zielarka” nie jest utożsamiane z „wiedźmą”. Zielarzy jest całkiem sporo, ludzie przywykli do ich obecności. Są zielarskie sklepy, kursy, strony internetowe… Współczesność nie tylko nie odebrała statusu zielarzom, ale wręcz szuka ich wiedzy!

Wiedźma to co innego. Implikacje tego słowa są znacznie bardziej pejoratywne…Dopiero wyjaśnienie jego rdzenia, „ta, która wie”, zmienia zwykle punkt widzenia. A jest też trochę tak, że, szczególnie ostatnimi laty,  wiele kobiet wręcz się z „wiedźmą” utożsamia. Często nie bezpodstawnie…

Wiedzący byli, są i będą – jak wieki temu tak i dziś. I za wiele lat… Taka wiedza, eklektyczna i nie całkiem racjonalna, jest ludziom po prostu potrzebna. Jak się ich nazywa to często kwestia semantyczna.

Od zawsze. Nie pamiętam czasu, kiedy ten obszar nie był dla mnie wyzwaniem, źródłem radości, poszukiwań, spokoju… Jako dzieciak kochałam być w lesie. Albo w ogrodzie – im bardziej dzikim, tym lepiej… W ostateczności – na Plantach (śmiech). Byle zielono i kolorowo. Albo biało. Albo i deszcz w liściach. Spędzałam z Naturą mnóstwo czasu, nie myśląc wówczas dlaczego. Tak po prostu było mi lepiej!

O tak, bardzo dobrze pamiętam (śmiech). Ale to był moment, że tak to ujmę „komercyjny”. Od kilkunastu już lat wówczas pracowałam z roślinami i wśród roślin, uczyłam się ich stosowania, zbioru, konserwacji, szukałam „klucza”. Szukam zresztą nadal, to nie jest wiedza do zaszufladkowania! Wtedy pojawiła się idea „zielarskiej kuchni”. Praca w Stowarzyszeniu „Odnowica”, bliskim moim pomysłom. Później – regularne zajęcia zielarskie w „Szkole Wrażliwości Kapkazy”. No i trzeba było znaleźć jakąś nazwę, hasło. „Zielicha” pojawiła się z kilku różnych określeń zielarek, bardzo odległych w czasie… I została (śmiech).

„Zielichą” zostałam później niż zielarką. Natomiast decyzja o pracy z roślinami nie jest aż tak oczywista. Ciągnęło mnie do niej najwyraźniej. Chociaż w dzieciństwie pomaganie babci – zielarce traktowałam raczej jako konieczność… Nie, momentu, kiedy postanowiłam, że tak będę żyć, chyba nie pamiętam. Gdzieś na obrzeżach codzienności zielarska wiedza zawsze była. I była potrzeba uzupełniania tej wiedzy innymi, wspomagającymi elementami. Stałe szukanie nowych ścieżek, sprawdzanie, rezygnacja z jednych, fascynacja innymi…Na pracę wiedźmy składa się wszystko, co ludzkie. A jest tego tak bardzo wiele!

Sam wiedza na pewno nie. Ani sam „dar”. Ale też jest trochę tak, że tego typu wiedzy nie szuka i nie próbuje gromadzić ktoś, kto nie ma „daru”… Jak ze wszystkim w życiu – najlepszym lekarzem, inżynierem, pisarzem, nauczycielem itd. jest zawsze pasjonat.

A wiedza zielarska – i ta jej towarzysząca – nie jest ujęta w żadne ramy w zasadzie! Nie ma „szkół dla wiedźm”, kursy zielarskie w gruncie rzeczy uczą dosyć wybiórczo i zazwyczaj bez praktyki… Nie ma zatem możliwości „stania się” zielarzem, wiedźmą itp – wbrew sobie!

Tej wiedzy, bardzo indywidualnej, bardzo bogatej, bardzo różnorodnej, trzeba szukać. Zbierać po kawałeczku, chwytać drobne nitki i sygnały – i dochodzić po nich do kłębka, do źródeł. Po drodze nierzadko okazuje się, że to nie to. Że ten konkretny pomysł, ta umiejętność – to nie dla mnie. Albo inaczej – że jeszcze nie. Za wcześnie bywa na kolejne „stopnie wtajemniczenia”.

Zdecydowanie tak. Umiejętność wyboru, zachowania proporcji. Decydowania na bieżąco jaki rodzaj i jaki zakres umiejętności jest w danym momencie optymalny. Dla mnie samej i dla ludzi, z którymi pracuję. W różny sposób…

Zielarstwo samo w sobie to głównie wiedza o roślinach i ich właściwościach. Już sam ten zakres jest olbrzymi i trzeba nauczyć się wybierać. A co dopiero, kiedy te umiejętności chcemy uzupełniać? Wówczas zakres poszerza się po stokroć albo i więcej!

Pasja, trochę talentu, zamiłowanie – jeżeli to nazywamy darem, to z pewnością jest to niezbędne!

Proces mojej nauki nie „przebiegał”. On trwa. I będzie trwał tak długo, jak długo starczy życia… Nauki, ani zielarskiej, ani tej bardziej duchowej, nie da się zamknąć w ramy „od – do”. Zbyt obszerny to zakres, zbyt zmienny i nieobliczalny. Zależny od  tak wielu czynników…To, co wiem do tej pory, zbieram od dzieciństwa. Na dobrą sprawę, kiedy próbuję uporządkować wspomnienia, nie wiem kiedy się zaczęło. Od babci (była zielarką), wymagającej, aby pomagać jej w zbieraniu roślin? Ich porządkowaniu, konserwacji, zagospodarowaniu? Od taty, kochającego wszelkie włóczęgi i obserwacje? I „świat tajemnic wszelkich”? Oraz gorące dysputy? Od dziadzia, wędkarza i uważnego badacza, umiejącego zamienić nudne siedzenie nad wodą w pasjonującą przygodę? Doskonałego gawędziarza przy okazji? Drugiej z babć i mamusi – żyjących zawsze w gotowości pomocy?

W gruncie rzeczy nie jest to chyba ważne, która kropla była dla mnie tą decydującą. Z pewnością wzorce zachowań, szacunek dla Natury, tradycji, umiejętność szukania – i znajdowania wiedzy, wyniosłam z dzieciństwa. Wraz z graniczącą z uzależnieniem pasją czytelniczą (śmiech).

No tak, ale to był zaledwie początek. Z całkiem sporą przerwą, kiedy zwracałam się raczej w stronę literatury, sztuki, teatru. Potem studia – nie, nie botanika ani ogrodnictwo… Zootechnika. Która, notabene, dała mi całkiem solidne podstawy do wiedzy medycznej…

Dzieci, o których zdrowie trzeba  było zadbać. A zawsze wolałam Naturę niż syntetyki. Takich też szukałam lekarzy. I od takiego usłyszałam: „w zasadzie to po co pani przychodzi? Pani sobie świetnie radzi beze mnie…” (śmiech).

Tylko cierpliwie… Książki, czasopisma, rozmowy. Czas, który, nie pracując zawodowo, wykorzystywałam na coraz to nowe poszukiwania. Wówczas to już było zielarstwo – tak mi się przynajmniej zdawało. A przynajmniej wiedza o ziołach…

Później przyszła fascynacja tym, co zwykło się nazywać „ezoteryką”, żeby było zabawniej, głęboko zakorzeniona w wierze chrześcijańskiej. A wiara to tylko krok do medytacji i życia w radości. A w każdym razie – dążenia do takiego życia… Był też czas poświęcony psychice i jej zawiłościom.

Sporo nauczyłam się od synów i ich rówieśników. Świat energii i operowania nią, dzięki nim dla mnie dostępny, otworzył zupełnie nowe perspektywy. A później? Cóż, jest takie powiedzonko, że dostajemy tyle, ile możemy unieść. Często nie musiałam już szukać – ludzie i wiedza pojawiały się same. Jedne pozostały, inne nie. Włączył się prosty „mechanizm intuicji”. Tak, to już był czas, kiedy umiałam z niej korzystać. Na tyle, żeby nie zejść na manowce. I nie sięgać po zbyt wiele…

Po drodze były kursy – zielarski, praca z uzależnieniami, arteterapia. Każdy z nich zostawił mi jakąś cząstkę, poszerzył kolejne horyzonty.

I tak jest do dziś. Spotkania z ludźmi, praca nad sobą, głębokie zakorzenienie w historii. I ciągły, tyleż niezmienny co bezcenny, czas kontaktu z Naturą. Dającą, szczodrą, harmonijną.

Niezawodną.

To wszystko wcale nie znaczy, że jestem człowiekiem  bez problemów, słabości lub zachwiań. Ale moja praca jest pasją – teraz i wiele lat wstecz. A mam spokojną nadzieję, że także na kolejne lata.

Natury nie traktuję jak szefowej – raczej jak sprzymierzeńca i bezcenne, niewyczerpane źródło. Nie tylko surowca roślinnego – także spokoju, wyciszenia, regeneracji.

To niezawodna nauczycielka, wymagająca, nieobliczalna często i kapryśna, ale wspaniała! Tu nic nie jest niepotrzebne!

Nie nazwałabym cykliczności mojej pracy podporządkowaniem. Dopasowaniem – owszem. Oczywiście jeżeli pod słowem Natura rozumiemy wszystkie zjawiska, takie jak pogoda, pora roku, fazy księżyca itp.

Czy jest wymagająca? W zasadzie nie (śmiech). Natura nie wymaga przecież ode mnie niczego. Ani wytężonej pracy, ani pośpiechu, ani nawet jakichkolwiek efektów. Ona jest, niezmienna w swej różnorodności, bogata, jak wspomniałam szczodra i niezawodna. Otwarta i dostępna, pozwala czerpać do woli. To raczej ludzie, zawsze oczekujący efektów, wywierają presję, okazują niecierpliwość, czasami wręcz wymagają niemożliwego! Nieraz zastanawiam się dlaczego tak trudno nam zaakceptować fakt, że jesteśmy Jej częścią?

Nie, nie czuję się „pracownikiem Natury”. Raczej obserwatorką, uczennicą – i w jakimś stopniu strażniczką. Maleńkim stopniu, biorąc pod uwagę Jej potencjał, ale jednak.

Faktycznie, taki jest najpowszechniejszy obraz. Łatwo zrozumieć, dlaczego, znając oczekiwania  współczesnego człowieka. I tu z góry mówię – ja nie potępiam, nie osądzam, nie krytykuję nawet. Nie poczuwam się do jakiegokolwiek prawa ferowania wyroków. Ale rzeczywistość mamy, jaką mamy. Ja też z niej wyrosłam, znam i rozumiem jej mechanizmy. Lis z „Małego Księcia”, w pierwszej rozmowie z pozaziemskim gościem wyjaśnia mu, dlaczego ludzie nie mają przyjaciół… Pamiętasz?
„Ponieważ nie ma magazynów z przyjaciółmi”…

No właśnie. To w gruncie rzeczy ten sam schemat. Przyzwyczajamy się wszystko mieć gotowe, na wynos, najlepiej ładnie opakowane i z datą ważności. Obecnie stokroć bardziej niż w czasach, kiedy De Saint Exupery pisał swój baśniowy moralitet (śmiech).

Przepraszam, zapędziłam się. Nie o tym miałam…

Praca zielarki, hmmm. Najprościej odpowiedzieć, że na zbieraniu i konserwowaniu roślin leczniczych. No i, oczywiście, na pomaganiu ludziom szukającym pomocy… Tyle, że to też nie takie proste. Sporo zielarzy leczących przy pomocy roślin opiera się na surowcach kupowanych w sklepach. Naprawdę mało jest osób, które same gromadzą materiał roślinny!

Trochę zapewne dlatego, że zioła trzeba zbierać tam, gdzie nie ma zanieczyszczeń. A takich miejsc jest już mało. Ja miałam szczęście – los zaprowadził mnie w świętokrzyskie, a to jedna z niewielu enklaw praktycznie bez przemysłu w naszym kraju!

Ale i tutaj nie da się gromadzić wszystkiego. Wiele roślin wymiera, są takie, które, niedawno jeszcze pospolite, teraz naprawdę trudno znaleźć. Są też rośliny chronione – częściowo lub całkowicie. Tych nie zbieramy w stanie dzikim, nawet jeżeli w danym środowisku jest ich sporo! Trzeba bazować na uprawach… No i, jak w każdym środowisku, nie wszystkie gatunki, które chciałoby się „mieć pod ręką”, tutaj akurat rosną! Niektóre można, fachowo mówiąc, introdukować, czyli posadzić z nadzieją, że się zaaklimatyzują. Ale tez nie wszystkie (śmiech).

Tak. Poza tym takiej pracy trzeba poświęcić wiele czasu i uwagi. Trzeba umieć uzbroić się w cierpliwość i pokorę – Natura często, z naszego punktu widzenia, „płata figle”. Przynosi deszcz i chłód kiedy nam pasowałaby piękna pogoda. Przymrozki nie w porę, lata suche i gorące, zmieniające rytm wegetacji. Nieznacznie oczywiście, ale często wymaga to zmiany planów, powoduje natłok pracy na przemian z okresami „zastoju”. Tutaj nie da się niczego wymusić. Dlatego trzeba zawsze być elastycznym, czujnym, uważnie obserwować.

I wpasować się w ten rytm – pozornie niezmienny, a jednak nieobliczalny!

A wraz z nimi ich problemy, lęki, fobie, niepokój i, co za tym idzie – choroby. Porządkowanie całego „bałaganu”, jaki zwykliśmy sobie fundować w organizmach i psychice, to zadanie prawdziwie tytaniczne. Ale, i tu może powiem dosyć nietypową prawdę, nie jest to moje zadanie. Uporządkowanie własnych problemów zawsze leży w rękach tego, kto te problemy ma. „Ja mogę tylko pokazać drzwi, otworzyć  je musisz sam” – to zdanie, pochodzące z kultowego w wielu środowiskach filmu „Matrix”, bardzo dobrze ilustruje zadanie zielarza – terapeuty. Oczywiście w ogólnym rozrachunku, bo metod „otwierania” drzwi jest wiele.

A często nawet przekonać, że są  faktycznie skuteczne. Terapia zielarska opiera się o rośliny lecznicze, to oczywiste. Ale stosowanie roślin, podobnie jak jakichkolwiek innych medykamentów, nie zda się na wiele, jeżeli nie włożymy w kurację nieco wysiłku. Troski. Po to chociażby, żeby przekonać się, że możemy… Mam na myśli rzecz jasna kuracje złożone i długotrwałe. Dotyczące schorzeń i zaburzeń przewlekłych.

Są i takie chwile, kiedy pomoc zielarska dotyczy działań doraźnych – i to także jakaś część mojej pracy. Wówczas zdaję się całkowicie na naturalne „siły przyrody”, których potęgi i skuteczności nie sposób zanegować…

W gruncie rzeczy to jest chyba pracy zielarskiej część najważniejsza – znać i umieć zastosować, z korzyścią dla siebie i innych, siłę Natury. Cała reszta to tylko narzędzia… Będąc zielarką, mam w roślinach stałych, niezawodnych sprzymierzeńców. Wiem ile umieją zdziałać, także dla nas, jeżeli korzystamy z nich mądrze. Uczmy się tego.

(zdjęcie z archiwum Zielichy)